حسابداری اجاره ها همواره از موضوعات مهم و کاربردی در دنیای مالی و حسابداری محسوب می ‌شود. استاندارد شماره 21 حسابداری، که تحت عنوان “حسابداری اجاره‌ ها” شناخته می‌ شود، راهنمایی‌ های مشخصی پیرامون نحوه شناخت و اندازه ‌گیری اجاره‌ ها ارائه می ‌دهد. این استاندارد از سال 2005 توسط شورای استانداردهای حسابداری دولتی و خصوصی در کشورهای مختلف پایه‌ گذاری شده است و به منظور تبیین و تنظیم اصولی برای کمک به شرکت ‌ها و سازمان‌ ها در موضوع اجاره ‌ها اتخاذ شده است.

تعریف اجاره

اجاره به قراردادی اطلاق می ‌شود که بر اساس آن یک طرف (اجاره‌ دهنده) به طرف دیگر (اجاره‌ گیرنده) اجازه می ‌دهد که از دارایی خاصی برای یک مدت معین استفاده کند. در این فرآیند، اجاره ‌گیرنده به ازای استفاده از این دارایی، مبلغی را به عنوان اجاره پرداخت می ‌کند. اجاره‌ ها می ‌توانند شامل دارایی‌ های مختلفی از قبیل تجهیزات، ماشین ‌آلات، ساختمان ‌ها و غیره باشند.

انواع اجاره‌ ها

در استاندارد حسابداری اجاره ها، اجاره ‌ها به دو نوع اصلی تقسیم می ‌شوند:

• اجاره عملیاتی: در این نوع اجاره، اجاره‌ گذار مالکیت دارایی را حفظ کرده و دارایی اجاره ‌نامه ‌ای معمولی باقی می ‌ماند. در این نوع قرارداد، معمولا تمام هزینه‌ های مربوط به نگهداری و تعمیرات بر عهده اجاره ‌دهنده است.
• اجاره مالی: در اجاره‌ های مالی، اغلب به گونه ‌ای طراحی شده ‌اند که دارایی اجاره ‌ای به نوعی به مالکیت اجاره‌ گیرنده منتقل می ‌شود. این نوع اجاره می ‌تواند شبیه به خرید دارایی باشد و در بسیاری از موارد، هزینه ‌های مربوط به نگهداری و تعمیرات بر عهده اجاره‌ گیرنده است.

مبنای شناخت اجاره ‌ها

مبنای شناخت اجاره‌ ها عبارت است از شناسایی هزینه ‌ها و درآمدهای مرتبط با اجاره ‌ها. برای اجاره ‌گیرندگان، اجاره ‌ها به عنوان هزینه ‌هایی در صورت‌ های مالی شناخته می ‌شوند، در حالی که برای اجاره ‌دهندگان، اجاره ‌ها به عنوان درآمد در نظر گرفته می‌ شوند.

در اجاره‌ های مالی، اجاره‌ گیرنده موظف است تا مقدار خاصی را به عنوان هزینه استهلاک دارایی شناسایی کند. مقدار استهلاک به ارزش دفتری دارایی و عمر مفید آن بستگی دارد.

اجاره غیر قابل فسخ

اجاره ‌ای که به هیچ وجه نمی ‌توان آن را فسخ کرد، جز در شرایط خاص زیر:

• وقوع حوادث غیر منتظره و غیرقابل پیش ‌بینی
• با مجوز صریح اجاره ‌دهنده
• امضای قرارداد اجاره جدید میان اجاره ‌گیرنده و اجاره ‌دهنده برای همان دارایی یا دارایی ‌ای مشابه
• پرداخت هزینه اضافی توسط اجاره ‌گیرنده، به طوری که در ابتدای قرارداد، اطمینان معقولی در مورد ادامه اجاره فراهم شود.

انواع فسخ قرارداد اجاره

• خیار عیب: حق فسخ قرارداد به دلیل وجود عیوب در کالا یا دارایی
• خیار تخلف شرط: حق فسخ به دلیل عدم رعایت شروط توافق شده
• خیار شرط: حق فسخ در صورت عدم تحقق شرایط مقرر در قرارداد
• خیار تعذر تسلیم: حق فسخ به دلیل عدم توانایی طرف مقابل در تسلیم دارایی
• تخلف از وصف: فسخ قرارداد به دلیل مغایرت با مشخصات اعلام شده

ارزش منصفانه

ارزش منصفانه به مبلغی اشاره دارد که فروشنده و خریدار آگاه و خواهان در یک معامله واقعی و در شرایط عادی، برای یک دارایی توافق می ‌کنند. این مفهوم که به نوعی به ارزش بازار مرتبط است، به عنوان معیاری برای شناسایی بدهی‌ ها و دارایی ‌ها مورد استفاده قرار می ‌گیرد.

عمر

در حسابداری اجاره ها، عمر به دو دسته کلی اقتصادی و مفید تقسیم می ‌شود:

• عمر اقتصادی: مدت زمانی که انتظار می ‌رود یک دارایی به لحاظ اقتصادی برای یک یا چند کاربر مفید باشد.
• عمر مفید: تعداد تولید یا خدماتی که انتظار می ‌رود یک یا چند کاربر در طول مدت استفاده از دارایی کسب کند.

حسابداری اجاره سرمایه ‌ای

اجاره ‌های سرمایه ‌ای باید در ترازنامه اجاره‌ گیرنده به عنوان دارایی و بدهی ثبت شوند. مبلغ ثبت شده باید معادل ارزش منصفانه دارایی اجاره‌ ای در ابتدای قرارداد یا ارزش فعلی حداقل پرداخت ‌های اجاره باشد (کدام یک کمتر است). اگر این اجاره ‌ها در ترازنامه اجاره‌ گیرنده لحاظ نشوند، منبع اقتصادی و تعهدات واحد تجاری کمتر از واقعیت نمایش داده می ‌شود که این موضوع می‌ تواند به تضاد در نسبت ‌های مالی آن واحد منجر شود.

نشان دادن بدهی‌ های مربوط به اجاره سرمایه ‌ای به عنوان مبلغ کاهنده دارایی‌ های مرتبط در ترازنامه مجاز نیست. به طور مشابه، بدهی ‌ها در ترازنامه به دو دسته جاری و غیر جاری تقسیم می ‌شوند و بدهی‌ های ناشی از اجاره نیز باید به این دو دسته تقسیم شوند.

در هر دوره مالی، اجاره سرمایه ‌ای منجر به ایجاد هزینه‌ های استهلاک برای دارایی ‌های اجاره‌‌شده می ‌شود. این دارایی‌ ها باید در طول مدت اجاره یا عمر مفید خود (هر کدام که کوتاه‌تر است)، مستهلک شوند. هزینه استهلاک بر اساس استاندارد حسابداری شماره 11 باید تحت عنوان دارایی ‌های ثابت مشهود محاسبه و شناسایی گردد.

مقدار استهلاک ‌پذیر دارایی اجاره ‌ای طبق یک روش سازمان ‌یافته و با رعایت رویه استهلاک مشابه دارایی ‌های هم ‌گونه (که اجاره‌ دهنده مالک آن هاست) در طول دوره پیش ‌بینی ‌شده از استفاده، محاسبه و مستهلک می ‌شود.

الزامات افشای اطلاعات در اجاره‌ های سرمایه ‌ای

اجاره ‌گیرنده ملزم است موارد زیر را در رابطه با اجاره‌ های سرمایه ‌ای افشا کند:

• رویه ‌های حسابداری: نیاز به ذکر رویه ‌های حسابداری که برای شناسایی اجاره‌ های سرمایه ‌ای به کار می ‌رود.
• روش ‌های محاسبه استهلاک: روش‌ های خاص مورد استفاده برای محاسبه عمر مفید و هزینه‌ های استهلاک.
• صورت تطبیق نسخ :گزارشی شامل مجموع مبلغ دفتری، ذخیره کاهش دائمی در ارزش دارایی و استهلاک انباشته در ابتدای و انتهای دوره، که شامل اضافات، کاهش‌ ها، استهلاک دوره و سایر اقلام گردش دارایی‌ های اجاره‌ ای باشد.
• هزینه ‌های مالی: مجموع هزینه‌ های مالی که به دوره جاری مربوط به قراردادهای اجاره سرمایه ‌ای اختصاص یافته است.
• تعهدات اجاره‌ ای: مبلغ تعهدات ناشی از قراردادهای اجاره سرمایه‌ ای، پس از کسر هزینه ‌های مالی تخصیص یافته به دوره ‌های آینده و تفکیک بدهی‌ های مربوط به دو دسته جاری و غیر جاری.
• شرایط قرارداد: خلاصه ‌ای از مهم‌ ترین شرایط قرارداد اجاره، شامل مدت اجاره، مبلغ اجاره سالانه، شرایط تجدید قرارداد، اختیار خرید و هرگونه محدودیت ‌های مشخص شده در قرارداد مانند محدودیت در تقسیم سود، استقراض‌ های جدید یا انعقاد قراردادهای اجاره جدید.

اصول اندازه ‌گیری و شناسایی در حسابداری اجاره ها

شناسایی اجاره‌ ها مستلزم بررسی شرایط و ویژگی‌ های قرارداد اجاره است. در حالت اجاره عملیاتی، اجاره ‌ها به عنوان هزینه در صورتحساب سود و زیان گزارش‌شده و به دلیل ماهیت دوره‌ ای آن ها، نسبت به شناسایی درآمد و هزینه‌ ها حساسیت بیشتری دارند.

در اجاره ‌های مالی، لازم است ارزش فعلی پرداخت‌ های اجاره ‌ای تعیین‌شده و در ترازنامه به عنوان دارایی و بدهی ثبت شود. ارزش فعلی به میزان نرخ سود و یا سایر عوامل مالی بستگی دارد.

الزامات افشای اطلاعات

استاندارد حسابداری اجاره ها، الزامات خاصی را برای افشای اطلاعات بررسی کرده است. شرکت ‌ها باید اطلاعاتی درباره پیمان‌ های اجاره ‌ای خود از جمله شرایط قرارداد، میزان اجاره پرداختی و ویژگی ‌های دارایی ‌های اجاره ‌ای را افشا کنند. این اطلاعات به ذینفعان کمک می‌ کند تا ارزیابی دقیقی از وضعیت مالی شرکت داشته باشند.

تاثیر تجزیه و تحلیل اجاره ‌ها بر صورت ‌های مالی

اجاره ‌ها تاثیر چشمگیری بر صورت ‌های مالی شرکت ‌ها دارند. برای مثال، اجاره‌ های مالی به افزایش دارایی ‌ها و بدهی ‌ها در ترازنامه منجر می ‌شوند، که به نوبه خود می‌ تواند نسبت ‌های مالی را تحت تاثیر قرار دهد. از سوی دیگر، اجاره‌ های عملیاتی می ‌توانند بر سود و زیان تاثیر بگذارند، به طوری که هزینه‌ های اجاره ‌ای در گزارش‌ های مالی به عنوان هزینه شناسایی می‌ شوند.

چالش‌ ها

شناسایی و اندازه‌ گیری اجاره‌ ها می‌ تواند چالش ‌هایی به همراه داشته باشد. یکی از این چالش ‌ها، تعیین نرخ واگذاری مناسب برای اجاره ‌ها است. همچنین، پذیرش تجهیزات جدید و نحوه شناسایی اجاره در صورت تغییر شرایط اقتصادی می‌ تواند پیچیدگی ‌های خاص خود را به همراه داشته باشد.

نتیجه‌ گیری

استاندارد شماره 21 حسابداری در زمینه اجاره ‌ها، اصول و راهنمایی ‌های مهمی را پیرامون شناسایی، اندازه ‌گیری و افشای اجاره ‌ها ارائه می ‌دهد. توجه به دقیق بودن در اجرای این استاندارد می‌ تواند به بهبود گزارش ‌گری مالی و بینش بهتر از عملیات اقتصادی یک سازمان کمک کند. با رشد سریع و تغییرات محیط اقتصادی، اهمیت رعایت استانداردهای حسابداری مانند شماره 21 در تامین اطلاعات دقیق و مفید برای تصمیم‌گیری‌ های مالی بیش از پیش نمایان می ‌شود.

به حساب خود برسید.

موسسه حسابداری چرتکه پرداز

تجربه و اعتماد دو مولفه اساسی برای اثبات کیفیت خدمات توسط هر سازمان می باشد که جز با گذشت زمان بدست نمی آید. در این میان موسسه مالی و حسابداری چرتکه پرداز اعتماد شرکتها، کسب و کارها و سازمان های مختلف را به خود جلب کرده است.

رسالت ما ارایه خدمات با بهترین کیفیت در بالاترین سطح حرفه ای ممکن به مشتریانمان است. اعتقاد داریم که با این طرز عمل، می توانیم اعتبار خود را افزایش دهیم تا در حرفه مان بهترین بمانیم. ما به رعایت ارزش های اخلاقی با عمل کردن به آن ها، اعتقاد راسخ داریم.

قوانین پیچیده، بخشنامه‌های متعدد و ابهام و تعارض در قوانین، ایجاد یک گزارش مالی و ارائه آن به استفاده کنندگان برون سازمانی اعم از سازمان امور مالیاتی، سازمان تامین اجتماعی و .. را کاری بسیار تخصصی کرده است. این دشواری و پیچیدگی نه‌تنها باعث اتلاف وقت سازمان‌ها و شرکت‌ها می‌شود، بلکه درنهایت موجب تحمیل هزینه های سنگین می‌شود و خسارت‌های گاه جبران‌ناپذیری را برای شرکت‌ها و سازمان‌ها به همراه می‌آورد. ما در موسسه چرتکه پرداز ادعای تسط کامل بر تمام قوانین و مقررات را نداریم اما همواره در تلاشیم که از آخرین تغییرات علم حسابداری و قوانین کشور با اطلاع بوده دانش خود را بروز نگهداریم.

جهت ارتباط با ما

آدرس :

گیلان، لنگرود، بلوار شهید عبدالکریمی، روبه روی پلیس+۱۰، کوچه صدف، پلاک۱۰، موسسه حسابداری چرتکه پرداز

تلفن تماس:

013-42531537

09112437827

09118548004